Улаанбаатар хотоор аялсан нь...

Аль тэртээ өнгөрсөн 20 жилийн өөрчлөлтийн шуурганы салхи одоо бараг замхран алга болж хуучны дүрстэй видео, малийтлаа таргалсан эрхэм түшээдийн залуу насанд нь л мөнхлөгдөж дээ. Өөрчлөлтийг ардчилсан хувьсгал гэж дийлэнхи нь нэрийдэх авч сүүлийн үед хэн хийсэн, яаг юу болсны талаар маргалдах хүн олон болж. Ганзага, наймаа гүйлгэдэг сэргэлэн залуусын авхаалж энэ цагт хэрэг болж хожмын тэрбумтан, босс болох юм гэж хэн санах билээ. Цаг хугацаа гэж хувь тавилангийн айхтар хэмжүүр, найруулагч нь байдаг тул тийм гэж хэлэхийн аргагүй юмс өөрчлөгдөж өөр өөрийн гэсэн байр сууриндаа залрах боловч ...

Заримдаа мөнгөний боол болохоос ч өөр аргагүй тийм хатуу л амьдрал. Нийгэм, хөгжил энээ тэрээ гэсээр хүн хүнээ барьж идэх нь холгүй мөс шиг хүйтэн зэврүүн орчныг бүтээж явна бид. Гадуур явахад бүхэлдээ хүмүүс хэдэн хэсэг хуваагдчихсан амиа хичээгчдийн сүрэг болон хөлхөлдөнө.

1.    Энэрэлгүй тавилан

Тамтаггүй эхүүн үнэр ханхлуулж, гутлаа чирэн алхахдаа замын хашлаганы цаанаас шороонд үнхэлдсэн сургуулийн формтой, байдгаараа улайж хөлс нь цувтлаа ноцолдсон хоёр дунд сургуулийн жаалаас ундааных нь савыг нэхэн зогсох тэр хүнийг “траншек” гэж бидний авгайлж заншснаар 25-ын Алтай  буюу эрхэм гишүүнтэ...

       Хүйтэн болохоор хүн болгон л гэр гэртээ бүгээд нэг тиймэрхүү уйтгартай санагддаг юм. Ер нь сүүлийн үед өвөл их удаан болдог болжээ. 10 сарын дундуур хүйтэрч шуурсан, өвөл эхэлсэн. Одоо 3 сар дуустал лав дулаарч өвөл дуусахгүй бололтой. Өвлийн сар 3 биш 6 болсон байх аягүй бол. Ойрноос жаахан урь ороод хааяа цас хайлчихсан нар шарж харагдах болж. Хаврын яг энэ үед нь ганц би ч биш хүн бүр л дуртай байдаг болов уу. Арван жилд байхад иймэрхүү гоё дулаавтар, цас хайлсан өдөр их гоё санагддаг байж билээ. Гадуур хүмүүс олон ч болсон юм шиг. Өвлийн хүйтэн салхи хөөн сэвэлзэх дулаахан салхи хаа...

Гутал их амархан элэгддэг, хувцас их амархан хиртдэг манайх шиг хотод “арчаатай” байх нь л чухал байна. Хаа сайгүй шавхай үсчиж, бохир цэвэр нийлсэн сул шороо утаат дэнжээс хагас дутуу цементлэгдсэн хотын төврүү нүүдэллэн орж ирдэг. Ер нь ч дөрвөн уулын дунд хүрээлэгдсэн ногоон байгууламж гэж байхгүй болохоор сааралдуу өнгөтэй харагддаг л даа. Өвөл цас нэвсийтэл дарахаар арай царайлаг болчихно. Хавар урь орохын цагт битүү шавар болж, ус зайлуулах суваг энэ тэр гэж байхгүй, бохирдолт ихтэй хэцүү. Өглөө арчсан гутал өдөртөө халтартаж, өнөөдөр угаасан машин маргааш нь өлөн шороо сууна. Очих газ...

Цаг жаахан наашилж дулаарах аястай болж ирэхээр гайхал утаа багасч тэр хэмжээгээрээ хүмүүсийн уцаар багасдаг юм шиг. Ядаж л өглөө утаанд угаартсан ууртай сэрээд тэр эрчиндээ гарч орцонд шүргэсэн залуугаа муухай харж, ажил, сургууль руугаа явах замдаа хожигдож ядаж байхад бүр гай болдог “томчууд”-ыг зүхнэ. Уг нь оройхон тийшээ ааш зан нь сайжирч өдөрт найз нөхөдтэйгөө мар мар инээлдэж тайвширсан тулдаа “манай аав явах гэж байна, энэ хамгаалалттай” гэж хэлдэгээ бодвол илүү ширүүн байна л даа. Иймэрхүү албан ёсны бөглөө гэж байхад далд, зохиомол бөглөөс гэж бас байна. Би ч бас хэд хэд таарч...

1.1  Монгол хямрал

Хямрал гэдэг үгийг анх хэн гээч ухаантан гаргаж ирээд хэвшүүлчихсэн юм. 3 настай хүүгээ айлгахдаа хямралаар далимдуулдаг гэр бүл бас олширчихсон гэж байгаа. Мангаа гэдэг үгийг орлуулж байгаа нь тэр. Уг нь бол монгол хэл бол баялаг яруу хэл. Даанч сүүлийн үеийн шинэ загвар гадны орныг сохороор даган дуурайх болсны уршгаар аливаа зүйлийг оноож нэрлэхдээ шууд байгаагаар нь бүдүүлэгдүү хэлдэг болчихсон. Эдийн засгийн хүндрэл, таагүй байдал, бэрхшээл гээд зөндөө л орлуулга хэллэг бий. Харамсалтай нь сонгож авсан үг нь хамгийн болхи нь. Хүн сэтгэхдээ энгийн байдаг...